Auteur: Huberta Boshaven – laatst bijgewerkt zaterdag 7 april 2023
Wat is tandsteen?
Tandsteen is hard geworden tandplak. Tandplak is nog een zachte, plakkerige substantie bestaande uit mondbacteriën, voedselresten en speeksel. Wordt tandplak niet verwijderd, dan verhardt het zich onder invloed van mineralen als calcium en fosfaten in het speeksel. Terwijl je tandplak nog gemakkelijk kunt verwijderen, geldt dat niet voor tandsteen. Dat moet mechanisch afgebikt worden.
Wat is de oorzaak van tandsteen?
Tandsteen kan niet ontstaan als er niet eerst tandplak op de tanden en kiezen zit. Je kunt simpelweg zeggen dat tandplak de oorzaak van tandsteen is. Desondanks heeft de ene persoon meer last heeft van tandsteen dan de andere. Er spelen dus andere factoren mee.
In dit artikel gaan we deze factoren bekijken. Uiteraard gaan we ook kijken naar hoe je tandsteen zo veel mogelijk kunt voorkomen en wat je kunt doen als je het toch hebt.
Gebrekkige mondhygiëne
Al na 48 uur kan achtergebleven tandplak zich verharden tot tandsteen. Je denkt misschien dat je goed bezig bent door iedere dag je tanden twee of drie keer te poetsen, maar een tandenborstel kan niet alle tandplak van je gebit verwijderen.
Om je gebit echt goed te reinigen is het noodzakelijk om dagelijks te flossen of te rageren met een tandenrager, ook wel interdentaal borsteltje genaamd.
Als je het een lastig klusje vindt, is een flossboogje misschien iets voor jou. Dat maakt het gemakkelijk om de interdentale ruimten en de sulcus, de ruimte tussen tanden en tandvlees, goed te reinigen. Je kunt ook je mondhygiënist om advies vragen hoe je tandplak verwijdert van de plekken waar de tandenborstel niet bijkomt.
Suikers
Mensen die veel suikers nuttigen verhogen de kans op tandsteen. Suikers zijn voedsel voor de mondbacteriën, die ze omzetten in zuren. Deze zuren tasten het glazuur aan, waardoor niet alleen cariës (gaatjes) ontstaan maar waardoor de tanden ook ruwer worden. Dan kan tandplak beter hechten, met meer tandsteen tot gevolg.
Als we het hebben over suikers gaat het niet alleen om snoep, fruit en frisdranken. Ook koolhydraten uit een op zich gezonde maaltijd worden afgebroken tot suikers. Onder invloed van het speeksel begint dit al in de mond en dienen ook deze suikers de bacteriën tot voedsel. Het is een goed idee om na de maaltijd, frisdrank of snack je mond te spoelen met water.
Zuurgraad in de mond
De pH-waarde in de mond luistert heel nauw en het is belangrijk deze te balanceren. Bij een hoge zuurgraad (lage pH-waarde) krijgen bacteriën en tandplak meer kans, maar tegelijkertijd kunnen zuren tandsteen oplossen. Het nadeel is dat zuren ook je tandglazuur aantasten en om dat te voorkomen moet je juist een lage zuurgraad (hoge pH-waarde hebben. Een lage zuurgraad is juist bevordelijk voor tandsteen.
Over het algemeen gaat men ervan uit dat de pH-waarde neutraal moet zijn: pH 7 is niet zuur maar ook niet basisch. Om dat te bereiken zitten er in tandpasta vaak basische ingrediënten, zoals natrium bicarbonaat. Ook je eigen speeksel heeft een functie in het stabiliseren van de zuurgraad.
Omdat een lagere zuurgraad je tandglazuur beschermt maar wel de vorming van tandsteen bevordert, is het belangrijk om het basismateriaal tandplak dagelijks te verwijderen. En het tandsteen dat zich desondanks vormt regelmatig te verwijderen of te laten verwijderen.
Leeftijd
Naarmate je ouder wordt, worden je tanden ruwer. Dat betekent dat tandplak gemakkelijker blijft plakken aan het tandglazuur en zich, als het niet wordt verwijderd, verhardt tot tandsteen. Bovendien zit er vanaf je 35e levensjaar meer kalk in je speeksel, dit mineraal veroorzaakt het verharden van tandplak tot tandsteen.
Droge mondklachten zijn indirect aan leeftijd gebonden omdat ze vaak veroorzaakt worden door medicijngebruik en medische behandelingen. Een tekort aan speeksel komt dan ook vaker voor bij ouderen en werkt nog eens extra bevordelijk op de tandsteen-vorming. Met voldoende speeksel wordt tandplak sneller weggespoeld en blijft ook de zuurgraad in de mond beter in balans.
Woonplaats
Omdat kalk uit het drinkwater ook neer kan slaan in huishoudelijke apparaten, is het niet uit te sluiten dat “hard” drinkwater ook tandsteen-bevorderend werkt. In gebieden met zeer hard water, zoals delen van Limburg, Brabant en de Achterhoek waar de bodem veel kalk bevat, is een waterfilter geen overbodige luxe. Afgezien van de gebieden met extreem hard water hebben grote delen van het westen en noorden van het land vrij hard water.
Op deze kaart kun je zien hoe hard het water in jouw woonplaats is.
Tandsteen voorkomen
Het allerbelangrijkste om tandsteen te voorkomen is wel het dagelijks goed reinigen van het gebit. Hiermee verwijder je tandplak, en verwijderde tandplak kan geen tandsteen meer worden. Zorg, zeker als je ouder wordt, dat je mond voldoende gehydrateerd blijft. Heb je een tekort aan speeksel, pak deze droge mondklachten dan aan met speciale tandpasta, mondwater en mondspray tegen een droge mond.
Ook zonder droge mondklachten is het een goed idee om in de loop van de dag kauwgom te kauwen met gebitsverzorgende kauwgom. Dit verwijdert niet alleen tandplak, het bestanddeel xylitol werkt de hechting van bacteriën aan je tandglazuur heel effectief tegen. De frisse, koele smaak van xylitol stimuleert je speekselklieren. Met Moist-R Hydrating Chewing of Moist-R Xylitol tablets for Dry Mouth bescherm je je gebit en tandvlees tussen de poetsbeurten door.
Tandsteen verwijderen of laten verwijderen
Hoe goed je je best ook doet, enige afzetting van tandsteen is helaas niet te voorkomen. Bijvoorbeeld aan de achterkant van de onderste voortanden, waar een uitgang is van speekselklieren. Ook op de achterkanten van je achterste kiezen, een lastig bereikbare plek, is vaak tandsteen te vinden.
Daarom is het goed om regelmatig een gebitsreiniging uit te laten voeren door de tandarts of mondhygiënist. Hiermee voorkom je dat het tandsteen onder je tandvlees doorgroeit en daar tandvleesontstekingen en andere narigheid gaat veroorzaken.
Vanuit kostenoogpunt zijn er mensen die tandsteen zelf willen verwijderen. Dit kan zacht en veilig met de Moist-R Whitening Sponge. Door middel van nano-capillaire buisjes reinigt de spons in contact met water je tanden op een heel diep niveau. Tandplak verwijderen gaat snel en gemakkelijk, om tandsteen en verkleuringen te verwijderen moet je de spons intensiever gebruiken.
Met het Profi Tandartshaakje, een complete set van twee rvs tandartshaakjes en een mondspiegeltje, heb je wel een vaste hand nodig.
Voor beide instrumenten geldt dat je er alleen het supra-gingivale tandsteen, het tandsteen op het tandglazuur, mee kunt verwijderen. Voor sub-gingivaal tandsteen en de pockets en ontstekingen die daar het gevolg van zijn blijf je aangewezen op de tandarts.
Bronnen
News Medical / Life science: Tartar causes
Healthline: How to remove plaque and tartar
