Auteur: Eduard Esch – laatst bijgewerkt 4 november 2024
Tanden poetsen doe je, als het goed is, twee keer per dag. Als je beseft dat je mondslijmvliezen stoffen gemakkelijk opnemen waarna ze via de bloedbaan door je lichaam circuleren, snap je dat het de moeite waard is om te kijken wat je precies in de mond neemt. Hetzelfde geldt uiteraard voor mondwater, waar je enige tijd mee spoelt.
In dit artikel bespreken we veel gebruikte ingrediënten van mondzorg-producten van A t/m Z.
Actieve zuurstof
Actieve zuurstof (sodium chlorite) is een mondvriendelijk ingrediënt, dat in tal van effectieve formules voor tandpasta en mondwater zit. Actieve zuurstof reinigt het gebit en het tandvlees en verfrist de adem. Het maskeert een slechte adem niet, maar neutraliseert de stinkende zwavelachtige gassen op moleculair niveau. Sodium chlorite is een milde en volkomen onschadelijke stof, die in de Verenigde Staten al decennialang gebruikt wordt om het drinkwater te zuiveren. Een andere manier om zuurstof te activeren is door middel van honing.
Actieve zuurstofformules zijn mondvriendelijk en hebben geen negatieve effecten op je mondflora of tandglazuur. Je vindt ze onder andere bij de merken RyttPro®, Oxyfresh® en JuliBrite®.
Alcohol
Alcohol wordt in veel mondwaters toegepast om andere bestanddelen te laten mengen. Het is dus een hulpstof, maar één die we liever niet in mondwater zien. Veel tandartsen raden het gebruik van mondwater zelfs om die reden af. Alcohol in mondwater heeft vervelende bijwerkingen als het uitdrogen van de mondslijmvliezen en het verstoren van het natuurlijke evenwicht van de mondflora. Spoelen met mondwater heeft zeker een meerwaarde naast tanden poetsen, maar let erop dat er geen alcohol in zit. De Mondzorgzaak biedt een ruime keus aan mondwater zonder alcohol.
Aloë Vera
Aloë vera staat alom bekend om de genezende werking van huidwonden. Recent is ontdekt dat het voor de zachte weefsels in de mond hetzelfde werkt. Aloë vera versnelt, net als bij huidproblemen, het herstelproces. Daarnaast hydrateert en verzacht het de weefsels bij droge mondklachten en irritaties van de tong. Aloë vera vind je onder andere in tandpasta van Oxyfresh®, mondspray van JuliBrite® en Bergenfeld® Tongue Cleaning Serum.
Ammonium hydroxide
Ammonium hydroxide is een alkalische stof, die een product dus minder zuur maakt. Ook aan mondwaters wordt het toegevoegd om de pH-waarde te reguleren.
Ascorbinezuur
Ascorbinezuur kennen we allemaal als vitamine C, een voor het lichaam belangrijke stof. Ascorbinezuur is noodzakelijk voor de synthese van collageen, dat belangrijk is voor de vorming van bindweefsel, de opname van ijzer in het lichaam en het functioneren van het immuunsysteem. In mondzorg-producten wordt het vaak toegevoegd als antioxidant.
Benzalkonium chloride
Benzalkonium chloride is een ontsmettend middel, dat wordt gebruikt als desinfecterend middel voor kleine huidwondjes. In het verleden werd het ook wel gebruikt in neusdruppels en mondwater, maar wij vinden dat geen goed idee. Antiseptische middelen doden namelijk alle bacteriën, ook de nuttige die belangrijk zijn voor de mondgezondheid.
Cellulosegom
Cellulosegom, ook wel cellulose of carboxy-methyl-ether genaamd, is een bindmiddel. Het zorgt voor de samenhang, stabiliteit en juiste viscositeit (stroperigheid) van voedingsmiddelen en cosmetische producten. Cellulose wordt gewonnen uit bomen en planten en is een veilige stof. Het wordt onder andere gebruikt bij de bereiding van roomijs, waarbij je het zelfs doorslikt.
Cetylpyridinium chloride
Cetylpyridinium chloride (CPC) is een antibacterieel middel, dat geschikt is voor dagelijks gebruik. CPC is ongeveer even krachtig als chloorhexidine, maar toch mondvriendelijk. Het verstoort het evenwicht van de mondflora niet en is zachter voor de mondweefsels. CPC bestrijdt behalve schadelijke bacteriën ook schimmels en zelfs sommige virussen. Cetylpyridinium-chloride wordt gebruikt in mondwater, hoestsiroop en tabletten tegen keelpijn.
Chlorine dioxide
Chlorine dioxide is een vorm van sodium chlorite, die voorkomt in actieve zuurstofformules. Als zodanig reinigt chlorine dioxide de mondholte en neutraliseert het de zwavelachtige gassen die een slechte adem veroorzaken. Chlorine dioxide is mondvriendelijk en een veilige stof, die in de Verenigde Staten wordt gebruikt voor drinkwaterzuivering. Sodium chlorite is zeer effectief en je vindt het in de formules van RyttPro®, Oxyfresh® en JuliBrite®.
Chloorhexidine
Chloorhexidine is een antiseptisch middel bij ernstige mondinfecties en tandvleesontsteking. Indien nodig, en voorgeschreven door de tandarts of kaakchirurg, kun je het een korte periode gebruiken. Chloorhexidine heeft echter vervelende bijwerkingen, waaronder verkleuring van tanden en tong en ernstige verstoring van de mondflora. Mondwater met chloorhexidine is daarom niet geschikt voor dagelijks, langdurig gebruik. Dat is ook niet nodig. De Mondzorgzaak biedt een ruime keus aan effectief, mondvriendelijk mondwater zonder deze bijwerkingen.
Citroenzuur (citric acid)
Citroenzuur is een belangrijke hulpstof in mondzorg-producten. Mits in de juiste verhouding neutraliseert het de pH-waarde en stabiliseert het zink, een veilig en mondvriendelijk middel om het gebit te reinigen en de adem te verfrissen.
Fluoride
Fluoride wordt aan de meeste tandpasta toegevoegd omdat het de moleculaire structuur van het tandglazuur zodanig verandert dat het harder wordt. Dat biedt bescherming tegen cariës (gaatjes). Er is ook een keerzijde, fluoride is een neurotoxine dat je niet te veel mag gebruiken en zeker niet inslikken. Om die reden zit het zelden in mondwater, want dan zou je dubbelop gebruiken.
Steeds meer mensen geven de voorkeur aan een fluoride-vrije tandpasta. Dat betekent niet dat je bent overgeleverd aan tandbederf. Er is een uitstekende alternatief voor fluoride: het lichaamseigen mineraal hydroxyapatiet (HAP) waar onze tanden en botten ook van zijn gemaakt. Tandpasta en mondwater met HAP vind je in JuliBrite® tandpasta en Duēlle® Whitening Powder.
Glycerol
Glycerol is een trihydroxy alcohol, de voorloper van glucose en als zodanig ook in ons lichaam aanwezig. Glycerol is een dikke, zoetige vloeistof, die veel in cosmetica en voedingsmiddelen wordt gebruikt.
Glycerine
Glycerine is een derivaat van glycerol. Het wordt gewonnen uit natuurlijke dierlijke vetten en plantaardige oliën of op synthetische wijze. Het is goed oplosbaar in water en wordt gebruikt voor het hydrateren of invetten. Ook in mondzorg-producten, bijvoorbeeld in JuliBrite® Mondspray, wordt het gebruikt om de mondslijmvliezen te hydrateren en soepel te houden. In het geval van JuliBrite® Mondspray is de glycerine vegan, afkomstig van plantaardige olie.
Glucose-oxidase
Glucose-oxidase is een enzym met een antibacteriële werking. Glucose-oxidase kan glucose (suiker) omzetten in actieve zuurstof, dat antibacterieel is. Glucose-oxidase wordt synthetisch gewonnen, maar ook geproduceerd door werkbijen als natuurlijk conserveermiddel voor honing. De oxidatie van de glucose vormt een bacterie-werende laag, die al langer met veel succes wordt gebruikt bij (brand)wondverzorging. Toepassing in mondzorg-producten is van recentere datum. Op het moment dat glucose-oxidase in aanraking komt met het speeksel, scheidt het zuurstof af. Dit helpt om het gebit te reinigen en het tandvlees gezond te houden. Dit bacterie-werende principe vind je in JuliBrite® tandpasta en mondwater.
Hydroxyethyl cellulose
Hydroxyethyl cellulose is een bind- en verdikkingsmiddel, dat de viscositeit (smeerbaarheid) van cosmetica en mondzorg-producten reguleert. Hydroxyethyl cellulose wordt gewonnen uit cellulose afkomstig van planten of synthetisch geproduceerd.
Kaliumchloride
Kaliumchloride is het chloridezout van kalium, dat wordt beschouwd als gezonder alternatief voor natriumchloride (keuken- of tafelzout). Kalium is een mineraal dat noodzakelijk is voor de werking van de spieren, de zenuwen en het hart. Zowel een teveel als een tekort aan kaliumchloride in de voeding is niet goed voor de gezondheid. Echter de hoeveelheden in mondzorg-producten zijn te klein om hier invloed op uit te oefenen. Als zout heeft kaliumchloride een reinigende werking.
Kaliumsorbaat
Kaliumsorbaat is het kaliumzout van sorbinezuur. Als E-nummer E202 wordt het als conserveermiddel toegevoegd aan bijvoorbeeld wijn, vruchtensap, gedroogde vruchten, zuivel, gebak en saus. Het remt de groei van bacteriën, schimmels en gist af en wordt daarom ook gebruikt in mondzorg-producten.
Lactoferrine
Lactoferrine is een lichaamseigen enzym dat deel uitmaakt van ons immuunsysteem. Als zodanig heeft het een antibacteriële, antivirale en schimmeldodende werking. Van nature komt het voor in ons speeksel, in tranen en in moedermelk om de ogen, neus en mondholte te beschermen. Het is dus helemaal geen slecht idee om extra lactoferrine toe te voegen aan mondzorg-producten. Deze uitwendige lactoferrine wordt gewonnen uit koemelk. Oralieve, een merk dat speciaal is ontwikkeld voor mensen met droge mondklachten, is gebaseerd op de werking van onder andere lactoferrine.
Lysozym
Ook lysozym is een lichaamseigen enzym, een onderdeel van ons immuunsysteem in de vorm van een groot eiwitmolecuul. Lysozym knipt als het ware de celwand van schadelijke bacteriën door. Behalve in moedermelk en onze lichaamsvloeistoffen zit er veel lysozym in eiwit, waar het dient om het embryonale kuiken te beschermen. Uitwendig lysozym voor in mondzorg-producten wordt dan ook gewonnen uit kippeneiwit.
Magnesiumsulfaat
Magnesiumsulfaat wordt ook wel bitterzout of Epsom zout genoemd. Het heeft vele toepassingen, van ontspannend badzout tot laxeermiddel. Het wordt in kleine doses toegevoegd aan voedingswaren als ingeblikte groenten en bier. En in mondwaters vanwege de reinigende werking en het stabiliseren van de pH-waarde.
Menthol, pepermunt en eucalyptus
Mentholkristallen en eucalyptus worden vaak aan tandpasta en mondwater toegevoegd voor de frisse smaak. Hetzelfde geldt voor pepermuntolie, dat bovendien een lichte, natuurlijke antibacteriële werking heeft. De mondvriendelijke formules van RyttPro®, Oxyfresh® en JuliBrite® bevatten dan ook allemaal natuurlijke pepermuntolie.
Parabenen
Parabenen zijn conserveermiddelen, die veel worden gebruikt in verzorgingsproducten en geneesmiddelen. De parabenen methyl parabeen en ethyl-parabeen worden in voedingsmiddelen gebruikt, waarbij ze worden aangeduid als E-nummer. Parabenen worden verdacht van een hormoonverstorende werking en voor butyl parabeen is dat inmiddels vastgesteld. Goede, mondvriendelijke mondzorg-producten bevatten beter ook geen parabenen waarbij dat nog niet is aangetoond.
Natriumbicarbonaat
Natriumbicarbonaat wordt ook wel zuiveringszout of “baking soda” genoemd. Het is een alkalische stof die in mondzorg-producten de zuurgraad in de mond verlaagt. Als zout heeft het tevens een reinigende werking. Oravall® Mondwater en UK Organics maken gebruik van deze ontzurende en reinigende werking van natriumbicarbonaat.
Natriumhydroxide
Natriumhydroxide wordt eveneens gebruikt om de zuurgraad te regelen in verzorgingsproducten als zeep en shampoo. Het kan een huidverzorgings-product pH-neutraal maken, wat beter is voor de huid. Natriumhydroxide wordt als pH-regulator gebruikt in was- en reinigingsmiddelen en in voedsel als E524. Het gaat dan altijd om hele kleine hoeveelheden, want in hoge concentraties wordt natriumhydroxide, oftewel “caustic soda”, gebruikt als gootsteenontstopper.
PEG
PEG is de afkorting voor Polyethyleenglycol, een groep organische moleculaire verbindingen. PEG wordt geproduceerd door natuurlijke olie, zoals kokosolie, te synthetiseren tot emulgator. Emulgatoren dienen om twee stoffen, die anders niet of moeilijk mengbaar zijn, te mengen tot een homogene massa. Ook in mondzorg-producten wordt het gebruikt om olie en water te mengen, waarmee alcohol in bijvoorbeeld mondwater vermeden kan worden. Op de verpakking moet PEG met een nummer worden vermeld. Dit nummer geeft de gemiddelde moleculaire massa aan. De in mondwater gebruikte lage nummers als PEG12 en PEG20 zijn onschadelijk.
Poloxamer 407
Ook de oppervlakte-actieve stof Poloxamer 407 wordt in mondwaters gebruikt om oliën en water met elkaar te mengen. Dierproeven wijzen uit dat de stof niet geheel onschadelijk is, waardoor het beter is mondwaters met Poloxamer 407 te vermijden. Temeer er andere middelen zijn om mondwater te stabiliseren, zoals het hierboven genoemde PEG.
Polysorbaat (tween)
Polysorbaten, ook wel tween genoemd, zijn olie-achtige vloeistoffen, die als emulgator worden gebruikt in onder andere geneesmiddelen, persoonlijke verzorgingsmiddelen en voedingsmiddelen. Er bestaan meerdere polysorbaten die helpen om twee stoffen, die moeilijk mengbaar zijn, toch tot één massa te verbinden. Polysorbaat 80 wordt bijvoorbeeld aan voedingsmiddelen toegevoegd als E433.
Polyvinylpyrrolidon (PVP)
Polyvinylpyrrolidon (PVP, polyvinyl pyrrolidon, povidon, polyvidon) is ook weer een hulpstof, die in staat is om water en alcoholen te mengen. PVP zelf is onschadelijk en wordt veel gebruikt in cosmetische producten en mondzorg-producten. Het is zelfs toegelaten in voedingsmiddelen als E1201 omdat het niet door het lichaam wordt opgenomen. Wij zijn echter geen voorstander van alcohol in mondzorg-producten. De formules van RyttPro®, Oxyfresh® en JuliBrite® bevatten geen alcohol en dus ook geen PVP.
Propyleen glycol
Propyleen glycol wordt veel gebruikt in persoonlijke verzorgingsproducten en medicijnen als oplosmiddel, vochtinbrengende stof en voor het gelijkmatig oplossen van smaakstoffen. Als oplosmiddel word het ook toegevoegd aan voedingsmiddelen onder nummer E1520. Producten met propyleen glycol worden veilig geacht, al kunnen ze wel leiden tot huidirritatie en allergie. Propyleen glycol is een goedkoper alternatief voor het hoogwaardiger glycerol of glycerine.
Sacharine
Sacharine is een kunstmatige zoetstof, die in 1879 bij toeval werd ontdekt. Sacharine smaakt zoet en wordt nagenoeg volledig uitgescheiden via de urine. Het levert dus geen energie en beïnvloedt de glucosespiegel in het bloed niet. Als E954 wordt het toegepast in voedingsmiddelen, met name in “light” producten als suikervrije frisdranken.
Natrium citraat
Met natrium citraat wordt meestal tri natrium citraat bedoeld, één van de drie natriumzouten van citroenzuur. Het wordt gewonnen uit citroenzuur en is als voedingszuur toegelaten als E331. In mondzorg-producten wordt het eveneens gebruikt om de pH-waarde te stabiliseren en daarmee de werking van antioxidanten en de opname van mineralen in het tandglazuur te versterken.
Natrium benzoaat
Natrium benzoaat is het natriumzout van benzoëzuur, dat wordt gebruikt als conserveermiddel in persoonlijke verzorgingsmiddelen en in voedingsmiddelen als E211. Natrium benzoaat gaat de groei van bacteriën, gisten en schimmels tegen, maar alleen als de pH-waarde lager is dan 3,6. Dat betekent dat het alleen in zure shampoo, douchegel en zure voedingsmiddelen als jam, frisdrank en augurken werkt. Dergelijke zuurgraden vinden wij voor mondzorg-producten niet verstandig.
Sodium lauryl sulfaat (SLS)
Sodium Lauryl sulfaat is een sterk ontvettend reinigingsmiddel, dat in reguliere tandpasta wordt gebruikt vanwege de schuimende werking. Het is een agressieve reinigende en ontvettende stof, die de zachte weefsels in de mond kan irriteren. Er zijn zelfs aanwijzingen voor dat SLS aften (mondzweren) kan veroorzaken of triggeren. Verzorgingsproducten met SLS, en zeker mondwater en tandpasta, kun je eigenlijk maar beter vermijden.
Sodium lauroyl sarcosinaat
Hoewel de afkorting doet denken aan het bovenstaande SLS, is sodium lauroyl sarcosine een geheel andere stof. Sodium lauroyl sarcosine wordt gewonnen uit het natuurlijke, zelfs in ons lichaam voorkomende aminozuur sarcosine. Het is weliswaar net als SLS een oppervlakte-actieve stof, maar dan één die reinigt en schuimt zonder irritatie van huid en mondslijmvliezen.
Sorbitol
Sorbitol is een zoetstof, die wordt gewonnen door glucose uit bessen, pruimen, appels en peren te hydrogeneren. Vergeleken met suiker is het niet veel zoeter, waardoor er relatief veel van nodig is om bijvoorbeeld een “light” frisdrank te zoeten. Het wordt gebruikt in mondzorg-producten om de smaak te verbeteren.
Sucralose
Ook sucralose is een kunstmatige zoetstof, maar dan één die maar liefst 500 tot 600 keer zoeter is dan suiker. Het wordt gemaakt van suiker en heeft eenzelfde smaak, maar het wordt niet afgebroken in het lichaam. In de EU is sucralose toegelaten voor voedingsmiddelen als E955. Ook in mondzorg-producten wordt het toegevoegd voor de zoete smaak.
Tea tree olie
Etherische tea tree olie bevat een aantal verbindingen, die bekend staan om hun antibacteriële en schimmeldodende werking. Het wordt van oudsher gebruikt bij de behandeling van huidirritaties als acne en rosacea en werkt bovendien ontstekingsremmend. Ook in de mond kan de natuurlijk ontsmettende werking een grote dienst bewijzen. Het wordt gezien als even krachtig als chloorhexidine, maar dan zonder de vervelende bijwerkingen.
Tetrasodium EDTA
Tetrasodium EDTA is een zogenaamde chelerende stof, die ionen van andere stoffen vast kan houden. In mondzorg-producten wordt tetrasodium EDTA gebruikt om metaalionen te “vangen” die de kwaliteit en de houdbaarheid kunnen verstoren. IJzerionen in water kunnen bijvoorbeeld de werking van antibacteriële ingrediënten blokkeren. Bovendien helpt tetrasodium EDTA om pH-waarde van een product goed te houden.
Triclosan
Triclosan is een sterk desinfecterend middel, dat bacteriën doodt en schimmels uitroeit zodat producten beter houdbaar zijn. De sterke antiseptische werking van trisclosan heeft in mondzorg-producten een nare bijwerking. Omdat het niet alleen de schadelijke micro-organismen doodt, maar ook de nuttige verstoort triclosan het natuurlijke evenwicht van de mondflora. Uiteindelijk werkt dat averechts op je mondgezondheid en behoud van je gebit.
De merken RyttPro®, Oxyfresh® en JuliBrite® bevatten geen triclosan en reinigen je gebit effectief zonder de mondflora te verstoren.
Waterstofperoxide
Waterstofperoxide wordt alom gebruikt als ontsmetting- en bleekmiddel. Dat werkt geweldig, ware het niet dat waterstofperoxide een sterk bijtende stof is. De toegestane gehaltes aan waterstofperoxide in mondzorg-producten zijn in 2012 binnen de EU flink aan banden gelegd. Dit omdat waterstofperoxide leidt tot gevoelige en pijnlijke tanden, aantasting van het tandglazuur en beschadiging van het tandvlees.
Het gebruik van waterstofperoxide om je tanden te bleken is helemaal niet nodig. Een alternatief is Phthalimidoperoxycaproic acid (PAP), dat even effectief, maar veel milder is. In combinatie met het mineraal hydroxyapatiet (HAP) worden je tanden zelfs sterker terwijl je ze bleekt. Je vind deze effectieve maar milde bleekmethode in de JuliBrite® Whitening Kit. Ook in tandpasta is waterperoxide een veel te heftig middel.
Xylitol
Zoetstoffen kunnen mondzorg-producten een lekkere smaak geven, maar xylitol doet nog veel meer dan dat. Deze natuurlijke zoetstof zorgt ervoor dat bacteriën zich niet als tandplak aan het tandglazuur kunnen hechten en verlaagt de zuurgraad in de mond, waardoor mineralen beter in het tandglazuur worden opgenomen. De kenmerkende koele smaak stimuleert ook nog eens de speekselklieren en meer speeksel komt altijd ten goede aan de mondgezondheid. Niet voor niets bevatten de mondzorg-producten van Oxyfresh® en JuliBrite® xylitol.
Zinklactaat
Zink heeft belangrijke functies in het lichaam, zoals voor het immuunsysteem, de stofwisseling en wondherstel. In mondzorg-producten wordt het toegepast vanwege de antibacteriële, anti-oxiderende en helende eigenschappen. Het heeft dan de vorm van zinklactaat, de verbinding van zink en melkzuur, of zinkgluconaat, de verbinding van zink en gluconzuur. Deze verbindingen bevorderen de afweer tegen bacteriën in de mond. Je vind ze onder andere in tandpasta en mondwater van JuliBrite®, RyttPro® en Oxyfresh®.
