Auteur: Elisabeth Telsa – laatst bijgewerkt 25 september 2023

Als je last hebt van een droge mond (xerostomie) kunnen de meest alledaagse dingen als praten, slikken en eten moeizaam gaan of zelfs pijn doen. Dat is natuurlijk al vervelend genoeg, maar te weinig speeksel heeft ook een negatief effect op je mondgezondheid.

Droge mondklachten en je mondgezondheid

In een droge mond kunnen schadelijke bacteriën gemakkelijk gaan woekeren. Dat betekent een toename van tandplak, met als gevolg meer tandsteen, tandvleesontstekingen en cariës (gaatjes). Ook een slechte adem komt vaak voor bij een droge mond.

Droge mondklachten moet je dus altijd serieus nemen. Dat doe je door te zoeken naar de oorzaak van het tekort aan speeksel. De mogelijke oorzaken voor een droge mond zijn heel divers. Hieronder krijg je een idee welke oorzaak of oorzaken bij jou een rol spelen.

Oorzaken van droge mondklachten

1. Uitdroging van het lichaam

Als je uitgedroogd bent, droogt de mond vanzelfsprekend ook uit. Soms is dat tijdelijk door overgeven, diarree of een kater. Ook bij het gebruik van plaspillen of het overmatig plassen bij een slecht ingeregelde suikerziekte wordt het vochtgehalte in het lichaam lager en dus ook in de mond.

2. Lang spreken

Mensen die beroepsmatig lang achteren spreken, verplaatsen daarbij voortdurend droge lucht door de mondholte. De speekselklieren kunnen dit niet bijbenen. Niet voor niets staat er bij spreekgestoelten en op vergadertafels water klaar om zo nu en dan een slokje te nemen.

3. Medicatie en medische behandelingen

Veel medicijnen hebben als bijwerking een droge mond. De lijst is lang: pijnstillers, antidepressiva, antihistaminica (medicijnen tegen jeuk en allergieën) , slaapmiddelen, diuretica (plaspillen), medicatie tegen epilepsie, medicatie tegen hartritmestoornissen en hoge bloeddruk en medicatie tegen de ziekte van Parkinson.

Als je vermoed dat jouw droge mondklachten worden veroorzaakt door medicatie, overleg dat dan met je huisarts. Misschien kun je over op een ander middel, maar dat zal niet altijd het geval zijn.

Veel ouderen hebben last van een droge mond, al blijkt dat meestal niet te maken te hebben met leeftijd. Hoe ouder mensen worden, hoe meer medicijnen ze gaan slikken. De kans op medicatie die een droge mond oplevert wordt daarmee steeds groter.

Chemotherapie of radiotherapie rondom het hoofd- en halsgebied kan de speekselklieren permanent beschadigen. Daardoor maken ze minder of helemaal geen speeksel meer aan. Deze schade kan zelfs permanent zijn, waardoor de patiënt voor altijd aangewezen is op kunstmatige speekselvervangers.

Is er een speekselklier verwijderd, dan leidt dat uiteraard ook tot minder speekselproductie.

In deze gevallen zal de oorzaak niet altijd kunnen worden weggenomen. Kies dan in ieder geval voor mondzorg-producten tegen een droge mond. Je lost dan de oorzaak niet op, maar verzacht in ieder geval de klachten.

4. Verminderd functioneren van de speekselklieren

Een tijdelijk euvel kan zijn dat de speekselklieren lui zijn geworden. Dat gebeurt als je een tijd weinig of niet kauwt, bijvoorbeeld na een tandheelkundige ingreep of een gebroken kaak. Andersom kan de speekselafvoerbuis verstopt raken. Dan wordt er wel speeksel geproduceerd, maar het komt niet terecht in de mondholte.

5. Mondademhaling

Het is de bedoeling dat je altijd door je neus ademhaalt. In de neus- en bijholten wordt de lucht voorbereid voor de opname in de longen. Dat betekent dat de lucht wordt verwarmd en bevochtigd. Als je door een verkoudheid of uit gewoonte door je mond ademhaalt, circuleert er veel droge lucht door je mond.

Mondademhaling kan een gewoonte worden terwijl de neus gewoon vrij is. Het is goed om je bewust te worden van het feit dat je door je neus ademt. Probeer vervolgens, zodra je weer door je mond ademt, dit af te breken en door je neus adem te halen.

´s Nacht is het een ander verhaal. Als je slaapt met een open mond is de kans groot dat je wakker wordt met een droge mond. Tijdens je slaap ben je in diepe ontspanning en kun je niet bewust worden van de mondademhaling. Dan is het zaak ervoor te zorgen dat je mond dichtblijft.

6. Hormonen

Hormonale schommelingen leiden geregeld tot een droge mond. Dit overkomt vrouwen dan ook vaker dan mannen.

De menopauze is een natuurlijk ontwikkelingsstadium in een vrouwenleven. De vruchtbare periode komt ten einde en de hormonen daarbij betrokken hormonen ondergaan een flinke verschuiving. De productie van oestrogeen en progesteron stopt en door deze veranderende hormoonspiegels krijgen de speekselklieren minder signalen om speeksel te produceren. Het speeksel dat wel wordt aangemaakt kan dikker aanvoelen. Een droge mond is dan ook een veel voorkomende klacht in de overgang, soms in combinatie met mondbranden of een branderige tong.

Onder andere door de hormoonschommelingen komt een droge mond ook voor bij zwangere vrouwen. Daarnaast verandert de vochthuishouding in het lichaam verandert omdat er meer bloed wordt aangemaakt. Als er ook nog eens medicijnen moeten worden gebruikt, dan kunnen de speekselklieren flink ontregeld raken.

7. Medische aandoeningen

Sommige aandoeningen hebben een droge mond als belangrijk symptoom. Voorbeelden hiervan zijn diabetes en het syndroom van Sjögren.

Bij onbehandelde of slecht ingeregelde diabetes (suikerziekte) is er onvoldoende insuline, waardoor de lichaamscellen de suikers uit het bloed niet op kunnen nemen. De suikers blijven dan in het bloed circuleren. Om de suikerconcentratie omlaag te brengen reageert het lichaam door het bloed te “verdunnen”. Dat onttrekt vocht aan de weefsels, met de kenmerkende symptomen van dorst, een droge mond en veel plassen. Om deze symptomen op te lossen moet de suikerstofwisseling weer op orde komen door de juiste dosering insuline.

Het syndroom van Sjögren is een chronische auto-immuunziekte waarbij vocht-afscheidende klieren, zoals de de traan- en speekselklieren, ontstoken raken. De slijmvliezen in de mond, de ogen en andere plaatsen in het lichaam drogen daardoor uit. Het syndroom treedt vooral op bij vrouwen boven 40, maar kan in principe bij iedereen ontstaan. De exacte oorzaak is niet onbekend en de aandoening is ook niet te genezen. De behandeling is daarom gericht op het bestrijden van de symptomen, waaronder het tekort aan speeksel.

8. Psychische aandoeningen

Stress en angst kunnen als fysieke reactie de speekselklieren afremmen. Dat gebeurt al als je ergens van schrikt of bang bent. Bij chronische psychische klachten kan ook de mond chronisch uitdrogen. De hersenen geven dan te weinig signalen door aan de speekselklieren, waardoor die onvoldoende gestimuleerd worden om speeksel te produceren.

In deze gevallen kun je uiteraard maatregelen nemen tegen droge mondklachten, maar nog belangrijker is om de oorzaak weg te nemen. Raadpleeg hiervoor je huisarts. Ben je onder behandeling, gebruik je medicatie tegen een psychische aandoening en is daardoor je mond droog? Dan is het natuurlijk goed om je gebit en tandvlees te beschermen met de maatregelen tegen een droge mond.

9. Leefstijl gerelateerde factoren

Onvoldoende water drinken kan leiden tot uitdroging en dus tot een droge mond. Alcohol, cafeïne en zout en gekruid eten hebben een uitdrogende werking.

Ook roken droogt de mond uit. Niet alleen verdampt de hete rook het speeksel sneller, ook het in- en uitademen van de droge rooklucht droogt de mondslijmvliezen uit. Stoppen met roken is voor iedereen beter voor de mondgezondheid, maar ingeval van een droge mond echt onontkoombaar. Niet alleen tabak, ook cannabis heeft een sterk uitdrogend effect op de mondslijmvliezen.

Combinaties van deze gewoonten kan zeker leiden tot monddroogte.

10. Verkeerde ingrediënten van tandpasta of mondwater

Hoe raar het ook klinkt, niet alle bestanddelen in tandpasta en mondwater zijn goed voor je mondgezondheid. Ingrediënten als alcohol, SLS (sodium lauryl sulfaat) of andere uitdrogende of verzurende bestanddelen moet eigenlijk iedereen vermijden. Maar vooral een droge mond help je er niet mee, deze middelen kunnen de klachten verergeren en zelfs veroorzaken.

Droge mondklachten verhelpen

Door welke oorzaak je een tekort aan speeksel hebt, alleen al voor je gebit is het goed om je dagelijkse mondhygiëne hieraan aan te passen. Terwijl je, zonodig samen met de huisarts op zoek gaat naar de oorzaak, kun je in ieder geval je mond beter en vaker hydrateren.

Soms is de oorzaak wel bekend, maar niet weg te nemen. Bijvoorbeeld als je medicatie gebruikt of door hormonale veranderingen tijdens de overgang of zwangerschap. Maar ook dan kun je de droge mondklachten verlichten.

In beide gevallen gebruik je het best mondvriendelijke producten. In plaats van je mond verder uit te drogen hydrateren ze de slijmvliezen en indien mogelijk stimuleren ze de speekselproductie.

Daarnaast zijn er speciale gels, sprays en kauwgom tegen een droge mond, die het onaangename droge gevoel verhelpen en je weer gemakkelijker laten praten, slikken en eten.

Lees hier meer over de middelen tegen een droge mond door de verschillende oorzaken.

Bronnen