Auteur: Huberta Boshaven – laatst bijgewerkt  19 juni 2023

Tonsil stones is de Engelstalige benaming voor amandelstenen, in medische termen tonsillolieten genaamd. Hoe je ze ook noemt, het zijn vervelende stinkende dingetjes in je keel. Je zult ze liever kwijt dan rijk zijn. Daarom gaan we in dit artikel in op de vraag hoe ze ontstaan en hoe je dat kunt beïnvloeden. En hoe je tonsil stones zonodig kunt verwijderen.

Wat zijn tonsil stones?

Eerst maar even een korte uitleg wat tonsil stone precies zijn. Deze witte of crème-kleurige brokjes kunnen zich vormen in je amandelcrypten, de diepe plooien achterin je keel of in het weefsel van je keelamandelen. Anders dan de naam doet vermoeden zijn amandelstenen lang niet altijd hard. Dat kan wel onder invloed van mineralen in het speeksel, maar vaak zijn het gewoon zachte brokjes.

Tonsil stones zijn doorgaans onschuldig, maar toch zul je er liever vanaf zijn. Ze bestaan uit door het lymfeweefsel uitgescheiden afvalstoffen zoals bloed- en slijmcellen. Naarmate je ouder wordt en vooral als je veel keelinfecties hebt doorgemaakt worden ze flubberig. Dan kan er ook nog rommel van buitenaf in blijven hangen, zoals voedselresten en mondbacteriën. Deze laatste gedijen natuurlijk lekker in zo’n omgeving.

De bacterie-kolonie in tonsil stones is ook de verklaring voor de vreselijke stank die amandelstenen verspreiden. Zij scheiden enorm stinkende gassen uit als ammoniak, de zwavelverbinding methaanthiol en waterstofsulfide. Tonsil stones zijn dan ook vaak de oorzaak van een slechte adem (halitose), die kan optreden bij mensen die hun gebit perfect verzorgen.

Zoals gezegd, tonsil stones zijn meestal onschuldig. Als ze klein zijn merk je vaak niet eens dat je ze hebt. Maar als ze doorgroeien kunnen ze wel degelijk voor problemen zorgen. Afgezien van de bovengenoemde slechte adem kun je een vieze smaak in je mond krijgen.

Zet de groei door, dan worden ze nog vervelender. Zo kun je continue het gevoel hebben dat er iets in je keel vastzit en daardoor voortdurend gaat kuchen. Door nog grotere tonsil stones kunnen de keelamandelen gaan zwellen en ontstoken raken. Dat kan dan weer leiden tot keelpijn, slikproblemen en oorpijn.

Wat is de oorzaak van tonsil stones?

Er is niet één bepaalde oorzaak aan te wijzen voor de vorming van tonsil stones, maar er zijn wel factoren die eraan bijdragen. De een heeft er meer last van dan de ander. De ruwheid van het amandelweefsel is natuurlijk bij iedereen anders.

Andere factoren, die bijdragen aan de vorming van tonsil stones zijn:

 

• Mondzorg-producten met verkeerde ingrediënten, die het natuurlijke evenwicht van de mondflora aantasten en de mond verzuren. Ingrediënten als alcohol, chloorhexidine, triclosan, SLS (sodium lauryl sulfaat) en kunstmatige kleur- en smaakstoffen zou je altijd moeten vermijden. Maar zeker als je gevoelig bent voor amandelstenen is het goed om te kiezen voor effectieve maar mondvriendelijke producten. JuliBrite en RyttPro tandpasta en mondwater pakken de schadelijke bacteriën heel effectief aan met respect voor de rest van de mondflora. Ze stabiliseren de zuurgraad, reinigen je gebit, verzorgen je tandvlees en zorgen voor een frisse adem.

• Keelinfecties. Bij infecties van de bovenste luchtwegen maken de lymfatische weefsels in de mond- en keelholte overuren. Daarbij raken de amandel vaak zelf ook ontstoken. Rode, gezwollen keelamandelen met witte aanslag wijst op een bacteriële infectie. Zijn de amandelen alleen maar rood en gezwollen, dan is het een virus-infectie. Hou je dagelijkse mondhygiëne ook, of eigenlijk vooral, als je ziek bent goed op peil.

• Droge mondklachten. Voldoende speeksel is essentieel voor je mondgezondheid en het evenwicht van de mondflora. Het hoge zuurstofgehalte in speeksel vormt de natuurlijke bescherming tegen de schadelijke mondbacteriën. Bij een tekort aan speeksel gaan ze woekeren en leiden tot mondproblemen als cariës (gaatjes), een slechte adem, tandvleesontsteking en tonsil stones.

• Aanslag op de tong. De achterkant van je tong zit wel erg dichtbij je keelamandelen. Zit je tong vol met aanslag dan levert dat niet alleen een slechte adem op, het bevordert ook de groei van tonsil stones. De aanslag is namelijk een mengsel van speeksel, bacteriën en voedselresten. Zelfs mensen die hun gebit uitstekend verzorgen vergeten vaak deze kolonie schadelijke anaerobe bacteriën op te ruimen.

• Leefstijl en voedingspatroon. Gezond leven en gezond eten zijn natuurlijk beter voor je mondgezondheid dan junkfood en andere ongezonde gewoonten als roken, te veel alcohol en veel suiker.

• Post-nasale drip. Een teveel aan neusslijm bij een verkoudheid, griep of allergie wordt afgevoerd naar de keelholte. Deze natuurlijke reactie kan meehelpen aan de vorming en groei van tonsil stones. Het overtollige neusslijm oftewel snot zit juist tijdens een infectie barstensvol met bacteriën, die de mondflora verstoren en ook nog eens langs je keelamandelen afzakken.

Hoe kun je tonsil stones aanpakken?

De ene persoon heeft nooit of slechts incidenteel last van tonsil stones en de ander lijkt er een abonnement op te hebben. Hoor je bij deze laatste groep, dan kun je met behulp van de bovenstaande factoren kijken wat je kunt doen om de amandelstenen te voorkomen of in ieder geval hun ontstaan en groei af te remmen.

Behalve de textuur, de ruwheid van je keelamandelen, spelen tal van andere factoren mee. Zaken als genetische aanleg, leeftijd en aantal keelinfecties in het verleden kun je niet beïnvloeden. Maar er zijn zeker factoren die je wel kunt beïnvloeden:

Let op de ingrediënten van je tandpasta en mondwater

Veel tandpasta en mondwater bevat antiseptische bestanddelen. Middelen als alcohol, chloorhexidine en triclosan bestrijden de schadelijke bacteriën, maar ook de nuttige. Daarnaast zijn er vaak allerlei hulpstoffen als SLS (sodium lauryl sulfaat) en chemische kleur- en smaakstoffen toegevoegd, die het evenwicht van de mondfora verstoren en de mond verzuren.

In de strijd tegen tonsil stones kies je beter voor mondvriendelijke producten. Die bestrijden de schadelijke bacteriën met respect voor het evenwicht van de mondflora en hebben een stabiliserende werking op de zuurgraad in de mond.

RyttPro en JuliBrite bieden zulke mondvriendelijke tandpasta en mondwater. Ze bestrijden schadelijke bacteriën effectief, maar laten de rest van de mondflora ongemoeid. Ook stabiliseren ze de zuurgraad in de mond. Met beide merken kun je je gebit reinigen en je tandvlees verzorgen.

Ze helpen effectief mee aan het tegengaan of afremmen van tonsil stones en zorgen voor een frisse adem.

Reinig je tong dagelijks

De achterkant van je tong is ruw en kan nogal wat bacteriën huisvesten. Ook voedselresten blijven gemakkelijk achter tussen de papillen, waarmee de bacteriën zich kunnen voeden. De achterkant van je tong zit ook nog eens dichtbij je keelamandelen.

Als je gevoelig bent voor de vorming van tonsil stones is het raadzaam om dagelijks je tong te reinigen. Doe dat echter niet met je tandenborstel! Dit wordt online weleens aangeraden, maar de haren van de tandenborstel zijn helemaal niet geschikt voor het zachte en ruwe weefsel van je tong. Bovendien kom je met je tandenborstel niet zonder te kokhalzen bij de achterkant van je tong.

Een tongschraper of een speciale tong-borstel is een beter geschikt instrument. Nog beter is een combinatie van tongschraper en tongborstel. Deze zijn verkrijgbaar van RyttPro en JuliBrite.

Er horen krachtige, maar mondvriendelijke reinigingsproducten bij om je tong grondig te reinigen tussen de fijne papillen in. RyttPro Gum & Tongue Foam en JuliBrite Tongue Gel zijn gebaseerd op effectieve, maar veilige mondvriendelijk formules. De schraper-kant van deze tongreinigers gebruik je om na het borstelen de witte aanslag van je tong te vegen.

Gorgelen met mondwater

Gorgelen met mondwater kan zeker helpen om tonsil stones te voorkomen of ze los te weken. Maar let, zoals bij punt 1. uitgelegd, goed op de ingrediënten. Aansluitend kun je druppelen met Oral icon Tonsil serum. Dit is een effectief, maar mondvriendelijk serum om de schadelijke bacteriën in je keelholte en op je amandelen te bestrijden. Bovendien worden ook de stinkende zwavelgassen die zij produceren op moleculair niveau afgebroken.

Pak droge mondklachten aan

Te weinig speeksel vergroot de kans op allerlei mondproblemen, waaronder tonsil stones. Drink voldoende water en hou je mond gehydrateerd. Dat is niet alleen comfortabeler, je verkleint ook de kans op cariës (gaatjes), tandvleesontsteking, een slechte adem en tonsil stones.

Tussendoor je mond hydrateren en verzorgen kun je snel en gemakkelijk doen met Moist-R Hydrating Chewing gum of Moist-R Xylitol tablets for Dry Mouth. Hiermee geef je in de loop van de dag je mondgezondheid een flinke opkikker.

Een ander nuttig middel om de mond gehydrateerd te houden is Moist-R Hydraterende Mondspray. 

Deze producten bevatten xylitol om de speekselproductie te stimuleren en houden de slijmvliezen gehydrateerd.

Veranderingen in je leefstijl

Ongezonde gewoonten als roken, overmatig alcoholgebruik en voedsel met veel suiker maar weinig voedingsstoffen hebben een enorm negatief effect op het evenwicht van de mondflora. Een gezonde leefstijl met gezonde, gevarieerde voeding kan mee meehelpen om de vorming van tonsil stones tegen te gaan. Ook zijn er aanwijzingen dat zuivelproducten een bevorderende werking kunnen hebben, dus je kunt kijken of het minderen daarvan jou helpt.

Hou je neusholte schoon

De post-nasale drip is een volkomen natuurlijke reactie, die misschien niet zo fris klinkt. Daarom is het goed ervoor te zorgen dat tijdens griep, verkoudheid of allergie het neusslijm op z’n minst “schoon” is. Dat wil zeggen dat er minder bacteriën inzitten, die in de buurt van je keelamandelen terecht komen.

Zeker als je gevoelig bent voor tonsil stones helpt het om de bacteriën in de post-nasale drip te bestrijden met goede neusdruppels op een natuurlijke basis. TonsilFresh Nasal Sinus Drops maken je neusholte schoon en zijn niet verslavend.

Tonsil stones verwijderen

Omdat er meerdere factoren meespelen bij de vorming en groei van tonsil stones, kunnen ze ondanks bovenstaande tips toch ontstaan. Mensen die er regelmatig last van hebben zijn gewend om ze met een vochtig wattenstaafje te verwijderen. Dat lukt wel met de tonsil stones aan de oppervlakte van het amandelweefsel, maar voor de dieper gelegen steentjes heb je echt speciaal gereedschap nodig.

De TonsilFresh Led Kit is een instrumentje dat een fel LED-licht werpt op je amandelen. Zo kun je goed zien wat er zit. Het heeft drie verschillende opzetstukjes en een zacht opzetcupje. Een roestvrijstalen pick en een monosyringe, een kaakspuitje zonder naald, completeren de Kit.

Met het TonsilClin Cupping Glass kun je nog dieper verstopte tonsil stones verwijderen. Dit instrument bestaat uit een ingenieus systeem met een glazen pipet en een rubberen zuigbal. Je knijpt de lucht uit de zuigbal en zet vervolgens de mond van het pipet op een plek op je amandelen. Als je de bal loslaat wordt er een vacuüm gezogen, die tonsil stones en andere troep uit de groeven zuigt. Op deze manier kun je zacht en veilig tonsil stones zelfs uit de allerdiepste groeven verwijderen.

De TonsilFresh PowerFloss is een monddouche, maar één die je met de hand bedient. Dit genereert een zachte waterstraal die geschikt en veilig is om tonsil stones uit je amandelen te spoelen.

Bronnen

Nature, British Dental Journal: Are alcohol containing mouthwashes safe?

National Library of Medicine: Halitosis and the tonsils: a review of management