Auteur: Huberta Boshaven – laatst bijgewerkt  19 juni 2023

Als je last hebt van amandelstenen wil je daar natuurlijk graag vanaf. Amandelstenen, ook wel tonsil stones genaamd, verdwijnen niet vanzelf maar groeien langzaamaan steeds groter. Hoewel je ze niet altijd direct opmerkt verslechteren ze je mondgezondheid en de kwaliteit van je adem aanzienlijk. 

In dit artikel kijken we naar wat amandelsteentjes precies zijn, hoe ze ontstaan en hoe je ze kunt verhelpen. Met als resultaat schone amandelen en een frisse adem.

Wat zijn amandelstenen?

Amandelstenen (tonsillolieten) zijn witte of lichtgele brokjes, die zich kunnen vormen in de keelamandelen of de amandelcrypten. Dat zijn de diepe groeven voor de amandelen. Soms zijn het echt kleine steentjes, maar het kunnen ook zachte brokjes zijn.

De keelamandelen maken deel uit van het lymfatische systeem, dat een belangrijke functie heeft in ons immuunsysteem. Samen met andere weefsels en organen vormen ze de zogenaamde “ring van Waldeyer” die je keel- en neusholte beschermt tegen ziekteverwekkers als bacteriën en virussen. Het is de eerste verdedigingslinie van het immuunsysteem, waarbij de immuuncellen  van de keelamandelen antilichamen produceren. Deze lichaamseigen eiwitten pakken de ziekteverwekkers aan waarmee ze keel- en longinfecties voorkomen.

Het lymfatische weefsel van de keelamandelen heeft een ruw oppervlak met veel groeven en openingen. Daaruit worden afvalstoffen uit het lichaam naar buiten gewerkt. Dat is natuurlijk een geweldige functie, maar met het ouder worden wordt de structuur steeds sponziger, zodat er meer afval in de amandelcrypten kan blijven hangen. Keelontstekingen op de amandelen maakt de textuur ervan nog rommeliger. Door littekenvorming kunnen afvalstoffen, bacteriën en voedselresten gemakkelijker blijven hangen en ophopen.

Vroeger werden bij herhaaldelijke problemen de keelamandelen simpelweg verwijderd, soms zelfs preventief, omdat men meende dat de keelamandelen overbodig waren. Tonsillectomie, in de volksmond “amandelen knippen” genaamd, werd vooral in Nederland te pas en te onpas uitgevoerd.

Daar is men inmiddels van teruggekomen, want de keelamandelen hebben wel degelijk nut en niet zo’n klein beetje. Wetenschappelijke onderzoeken wijzen op een verband tussen het verwijderen van de keelamandelen en chronische ziekten op latere leeftijd. Maar ook bij acute infecties zijn de keelamandelen bepaald niet nutteloos. Als ze de keel niet barricaderen voor een virus of bacterie, belandt deze veel sneller in de longen waar de schade veel groter is.

Afgezien van extreme noodzaak, laat men de keelamandelen dus beter zitten. Maar met het uit de mode raken van de tonsillectomie komen amandelstenen steeds vaker voor. Ze vormen zich uit uitgescheiden slijm- en bloedcellen en kunnen zich in slobberige crypten vermengen met voedselresten uit de mond. Ook mineralen uit het speeksel zoals calcium mengen zich erin, wat het amandelsteentje hard maakt. In deze omgeving vormt het brokje of steentje een uitstekende schuil- en voederplaats voor bacteriën. Voor mensen die last hebben van amandelstenen kan het een terugkerend verschijnsel zijn.

Veel amandelsteentjes zijn zo klein dat je niet eens doorhebt dat je ze hebt. Maar als ze groeien kunnen ze uiteindelijk de grootte van een maïskorrel bereiken. Ze kunnen ontstaan in de groeven van de keelamandelen en in de tong-amandelen.

Amandelstenen in de keelamandelen zijn met goed licht voor de spiegel vaak wel zichtbaar. Toch kun je ook onzichtbare hebben, die zich heel diep in de amandelcrypten bevinden.

De tong-amandelen zitten helemaal achterin aan de basis van de tong, dus deze zijn in de spiegel helemaal nooit te zien. Hier kunnen ze wel het gevoel geven dat er iets vastzit in je keel. Deze steentjes kun je, bijvoorbeeld na een flinke griep, spontaan ophoesten.

Symptomen amandelstenen

Tonsil stones zijn onschuldig en de kleinste geven vaak niet eens klachten. Maar als de amandelstenen groeien kunnen ze wel vervelend worden. Vooral door een slechte adem ondanks een goede mondhygiëne en een vreemde, metalige smaak in de mond.

Dat komt door de concentratie anaerobe bacteriën. Die scheiden stoffen als fosfor, waterstofsulfide, ammoniak en methaanthiol uit. Dit verklaart slechte adem (halitose), die vaak gepaard gaat met amandelstenen.

Naarmate de amandelstenen nog groter worden, kunnen ze een irritant gevoel in de keel geven alsof daar iets vastzit. Nog groter gegroeide amandelstenen kunnen gezwollen en ontstoken amandelen, keelpijn, slikproblemen en zelfs oorpijn veroorzaken.

Factoren die bijdragen aan de vorming van amandelstenen

De ene persoon heeft meer last van amandelstenen dan de andere. Allereerst heeft dat te maken met verschillen in de ruwheid van het amandelweefsel. Daarnaast zijn er andere factoren die bijdragen aan de vorming van amandelstenen.

1. Mondzorg-producten met verkeerde ingrediënten

Veel reguliere tandpasta’s en mondwaters bevatten ingrediënten, die het natuurlijke evenwicht van de mondflora en de zuurgraad van het speeksel geen goed doen. Denk hierbij aan stoffen als triclosan, alcohol, chloorhexedine, SLS (sodium lauryl sulfaat) en allerlei kleur- en smaakstoffen.

Deze agressieve middelen werken op de lange duur mondproblemen in de hand en dat geldt ook voor amandelstenen. Kies daarom voor producten die de schadelijke bacteriën wel effectief aanpakken, maar met respect voor de rest van de mondflora. Ook moeten ze de zuurgraad optimaal houden.

Dat kan met JuliBrite tandpasta en mondwater en met RyttPro tandpasta en mondwater. Beiden staan garant voor een schoon gebit, gezond tandvlees en een frisse adem.

Krijg je snel last van amandelstenen, besteed dan extra aandacht aan je dagelijkse mondhygiëne. Gebruik na het tanden poetsen en flossen of rageren dagelijks mondwater, maar dan wel met de juiste ingrediënten.

2. Ontstoken keelamandelen

Bij griep of een keelontsteking werken de lymfatische weefsels in de mond- en keelholte, waaronder de keelamandelen, op volle toeren. Ze raken dan zelf ook vaak ontstoken. Zijn ze rood, gezwollen en overdekt met een witte aanslag dan wijst dat op een bacteriële infectie. Zijn de amandelen alleen maar rood en gezwollen, dan is er een virus aan het werk. Hoe beroerd je je ook voelt, hou je dagelijkse mondhygiëne tijdens ziekte goed op peil en spoel vooral ook met een goed mondwater.

Zoals boven vermeld worden door infecties de keelamandelen nog vatbaarder voor amandelstenen. Helaas kun je hier weinig aan doen, behalve je mondhygiëne tip top op orde hebben en als je amandelstenen hebt, deze verwijderen.

3. Droge mond

Een tekort aan speeksel is te allen tijde nadelig voor de mondgezondheid en het evenwicht van de mondflora. Speeksel heeft een hoog zuurstofgehalte dat de natuurlijke bescherming vormt tegen de anaerobe bacteriën in de mond. In een droge mond gedijen ze beter en kunnen daarom leiden tot allerlei mondproblemen. Omdat speeksel ook de zuren in de mond neutraliseert verzuurt de mond bij een gebrek eraan. Beide factoren dragen niet alleen bij aan een slechte adem en tandvleesontsteking, maar ook aan de vorming van amandelstenen.

Heb je last hebt van droge mondklachten, besteed daar dan aandacht aan. Kies voor de bovengenoemde tandpasta en mondwater van JuliBrite of RyttPro met effectieve maar mondvriendelijke formules.

Tussen het tanden poetsen door is het goed om in de loop van de dag je mond extra te hydrateren met speciale producten tegen droge mond. Je kunt bijvoorbeeld sprayen met Moist-R Moisturizing Mouth Spray. Vergeet ook niet achterin je keel te sprayen als je gevoelig bent voor amandelstenen. Moist-R Hydrating Chewing gum of Moist-R Xylitol tablets for Dry Mouth zijn ook gemakkelijk voor tussendoor.

Moist-R producten bevatten de natuurlijke zoetstof xylitol. Deze werkt gunstig voor de mondgezondheid en heeft een frisse koele smaak, die de speekselklieren stimuleert.

4. Witte of gele aanslag op de tong

Aanslag op je tong is een mengsel van speeksel, bacteriën en voedselresten, vergelijkbaar met tandplak. Behalve dat het zorgt voor een slechte adem zorgt het voor een toename van de schadelijke anaerobe bacteriën in je mond. Vooral op de achterkant van je tong, die vlakbij je keelamandelen zit. Lees hier meer over de aanslag op je tong en hoe je er van afkomt.

5. Overtollig neusslijm

Als je vaak last hebt van neusverkoudheid of een allergie, kan overtollig neusslijm ook een factor zijn die meehelpt aan de bouw en groei van amandelstenen. Dat zit zo: als de neusslijmvliezen geïrriteerd zijn gaan ze meer slijm afscheiden. Wat je niet verwijdert door je neus te snuiten, verdwijnt in je keelholte. Dit is een natuurlijke reactie, die post-nasale drip wordt genoemd.

Bij een neusverkoudheid wemelt dat slijm van de bacteriën, die achter in je keel vlakbij je amandelen terechtkomen. Om de post-nasale drip in ieder geval wat schoner te maken, is het goed om je dagelijkse mondhygiëne uit te breiden tot je neus. Gebruik wel een goede neusspray op natuurlijke basis zoals TonsilFresh Nasal Sinus Drops.

6. Voeding

Bij mensen die er gevoelig voor zijn kunnen met name zuivelproducten een amandelsteen-bevorderende werking hebben. Nu is het niet zo dat iedereen met een koolhydraat-arm en dus eiwit-rijk + voedingspatroon bol staat van de amandelsteentjes, maar het kan meespelen. Verder is melk slijmvormend en bevat ook nog eens calcium wat de brokjes tot steentjes kan vormen.

Amandelstenen verhelpen

Als je last hebt van amandelstenen, zul je die liever kwijt dan rijk zijn. Hoewel er verschillende factoren bijdragen aan het ontstaan en de groei van tonsil stones, is er zeker het één en ander wat je kunt doen om dit af te remmen.

Zoals hierboven genoemd: allereerst zorgen voor een perfecte dagelijkse mondhygiëne met producten die het natuurlijke evenwicht van de mondflora en de ideale zuurgraad in de mond ondersteunen. Gebruik na het tanden poetsen en flossen ook mondwater met de juiste ingrediënten. Behalve je mond spoelen is het goed om zo ver mogelijk achterin je keel te gorgelen.

Verzorg je mond goed als je griep hebt of verkouden bent en pak eventuele droge mondklachten aan door je mond en keel extra te hydrateren. Hetzelfde geldt voor extra zorg bij neusverkoudheid of allergie. Uiteraard met middelen die geen schadelijke ingrediënten bevatten.

 Ook is het een goed idee om je tong dagelijks te reinigen. Dat doe je niet met je tandenborstel, maar met een tongschraper of een speciale tong-borstel. Nog beter is een combinatie van die twee, zoals de effectieve tongreinigers van JuliBrite en RyttPro. Borstel eerst je tong met de bijbehorende gel of foam. Hiermee bereik je de schadelijke bacteriën die tussen de tongpapillen, dus onder het oppervlak van de tong zitten. Uiteraard met respect voor de mondflora en de zuurgraad in de mond. Met de schraper-kant van de tongreiniger veeg je de aanslag met de bacteriën gemakkelijk van je tong.

Met Oral icon Tonsil serum kun je je keel en keelamandelen intensief reinigen zonder het natuurlijke evenwicht van de mondflora aan te tasten. De effectieve maar veilige formule bevat actieve zuurstof (gestabiliseerde chlorine dioxide), cetylpyridinium chloride (CPC), zink, aloë vera en xylitol.

Tot slot pas je indien nodig de leefstijl-gerelateerde factoren aan. In het algemeen is je afweersysteem gebaat bij een gezonde leefstijl en een gezond en gevarieerd voedingspatroon. Hiermee kun je amandelstenen beter voorkomen dan met junkfood, roken en overmatig gebruik van alcohol. Deze gewoonten tasten niet alleen je weerstand aan, maar zijn ook funest voor de mondgezondheid. Ze verstoren de mondflora en verzuren de mondholte, allebei bevorderlijk voor amandelstenen.

Amandelstenen verwijderen

Als je er gevoelig voor bent, kunnen er ondanks deze goede zorgen toch amandelstenen ontstaan. In dat geval kun je ze handmatig verwijderen. Zichtbare amandelstenen kun je verwijderen met een vochtig wattenstaafje, maar voor de dieper verstopte brokjes heb je echt het juiste gereedschap nodig.

Een beter alternatief voor de wattenstaafjes is de TonsilFresh Led Kit. Deze amandelsteen-verwijderaar werpt een fel licht op je amandelen, zodat je precies ziet waar je iets te verwijderen hebt. Het instrument is voorzien van drie opzetstukjes van verschillende lengte, die je gebruikt al naar gelang de diepte van de crypten en groeven. Ook is er een zacht opzetcupje en een roestvrijstalen pick om de amandelstenen uit te drukken. De kit bevat voorts een monosyringe, een kaakspuitje zonder naald. Hiermee spoel je je amandelen na afloop gericht schoon met mondwater.

Nog uitgekiender is het TonsilClin Cupping Glass. Hiermee kun je nog dieper verstopte, op het oog onzichtbare amandelstenen verwijderen. Het Cupping Glass bestaat uit een glazen pipet en een rubberen zuigbal, die op een zachte manier amandelstenen uit de diepste groeven kunnen zuigen. Het werkt als volgt: je knijpt in het balletje en zet het uiteinde van het pipet op je amandelen. Als je het balletje loslaat ontstaat er een vacuüm, waardoor amandelstenen en andere rommel uit de groeven wordt gezogen.

Een ander handig hulpmiddel in de strijd tegen tonsil stones is de TonsilFresh PowerFloss. Het is een monddouche, maar dan één met een zachte waterstraal die geschikt en veilig is om amandelstenen op een zachte manier uit je amandelen te spoelen.

Bronnen

National Library of Medicine: Halitosis and the tonsils: a review of management

National Library of Medicine:  Features of the connective tissue component of the palatine tonsils in patient with recurrent tonsillitis.

Wikipedia: Tonsillectomie