Elisabeth Telsa – laatst bijgewerkt 19 juni 2023

Hoe komt het dat de ene persoon nooit last heeft van amandelstenen en de ander ze regelmatig uit de keel moet pulken om een frisse adem te behouden? In dit artikel gaan we kijken naar wat amandelstenen zijn en waarom ze bij sommigen gevormd worden.

Aan de vorming van amandelstenen werken behalve de ruwheid van het amandelweefsel een aantal factoren mee. Als je die kent, kun je sommige ervan beïnvloeden en amandelstenen voorkomen of in ieder geval het ontstaan en de groei ervan afremmen.

Het nut van je keelamandelen

Tonsillolieten, ook wel tonsil stones genoemd, zijn de witte of gelige vieze brokjes, die zich kunnen vormen in de amandelcrypten en keelamandelen. Overigens zijn het niet altijd steentjes, het kunnen ook zachte korreltjes zijn.

Als je last hebt van amandelstenen ben je nog in het bezit van je keelamandelen. Dat is niet helemaal vanzelfsprekend, want in het verleden werden de keelamandelen “geknipt” (tonsillectomie). Dat gebeurde bij herhaaldelijke keelinfecties, maar ook wel eens preventief.

Men meende dat de keelamandelen geen functie hadden, maar niets is minder waar. Ze maken deel uit van het lymfatische systeem en vormen de eerste verdedigingslinie van het immuunsysteem tegen ziekteverwekkers die via neus en mond binnenkomen. De amandelen produceren antilichamen die virussen en bacteriën doden. Hiermee voorkomen ze keel- en longinfecties.

Met de inzichten van nu wordt de ingreep dan ook veel minder uitgevoerd en lopen er dus steeds meer mensen rond met hun keelamandelen. En daarmee met de kans op amandelstenen.

Waar komen die amandelstenen vandaan?

Lymfatische weefsel heeft een grillige textuur en dat geldt ook voor de keelamandelen. Via het ruwe oppervlak moeten ze afvalstoffen uit het lichaam, zoals slijm- en bloedcellen, naar buiten werken. Naarmate je ouder wordt en meer keelinfecties hebt doorgemaakt, worden de amandelen steeds rommeliger. Er blijven meer afvalstoffen in hangen en bovendien komen er van buitenaf gemakkelijker bacteriën en voedselresten bij. Als de troep zich ophoopt worden het klontjes en later, onder invloed van calcium uit het speeksel, zelfs steentjes.

Symptomen van amandelstenen

Hoewel amandelstenen meestal onschuldig zijn, kunnen ze naarmate ze groter en talrijker worden best vervelend worden. Het belangrijkste symptoom is een slechte adem, terwijl je mondhygiëne in orde is. Ook kun je een vreemde, metalige smaak in je mond krijgen.

Beide symptomen worden verklaard door de concentratie aan anaerobe bacteriën die een goede voedingsbodem vinden in een amandelsten. Zij scheiden vies ruikende gassen uit als methaanthiol, fosfor, waterstofsulfide en ammoniak en uit.

Als je wilt testen of je mogelijk onopgemerkte amandelstenen hebt, dan kan dat! Er vanuitgaande dat jouw mondhygiëne piekfijn in orde is, is een stinkende adem meestal te wijten aan amandelstenen. Je kunt de kwaliteit van je adem snel en nauwkeurig testen met de Hali-Q Ademtester.

Grotere amandelstenen kunnen voor nog vervelende symptomen zorgen, zoals het gevoel dat er iets vastzit in je keel. Nog groter veroorzaken ze gezwollen en ontstoken amandelen, keelpijn en slikproblemen en uiteindelijk oorpijn.

Oorzaak van amandelstenen en factoren die meespelen

1. Ruwe textuur van de keelamandelen

Voor zover je een echte oorzaak aan kunt wijzen is het wel de aard van het lymfatische weefsel waar de keelamandelen uit bestaan. Dat is per definitie grillig maar door het ouder worden en littekenweefsel, gevormd tijdens infecties, worden ze er niet strakker op. Maar dan nog, ook niet iedereen met ruwe amandelen en een geschiedenis van veel keelontstekingen heeft last van amandelstenen. Daarom is het goed om ook naar de andere factoren te kijken.

2. Slechte mondhygiëne

Als je je gebit en mond niet goed reinigt, leidt dat onherroepelijk tot problemen. Denk aan tandbederf, tandvleesontsteking, een slechte adem en als je daar gevoelig voor bent: amandelstenen.

Hou je echt aan de adviezen: minimaal twee keer per dag twee minuten je tanden zorgvuldig poetsen. Doe dat het liefst met een elektrische tandenborstel en een mondvriendelijke tandpasta zonder agressieve bestanddelen.

Kies voor tandpasta die het natuurlijke evenwicht van de mondflora respecteren en de zuurgraad in de mond stabiliseert. Bijvoorbeeld JuliBrite kauw-tandpasta, Oxyfresh of RyttPro tandpasta. Die reinigen je gebit, verzorgen je tandvlees en zorgen voor een frisse adem.

Eenmaal per dag moet je ook de interdentale ruimten tussen je tanden flossen, rageren of stokeren. Wat je voorkeur heeft, maar verwijder in ieder geval eenmaal per dag de tandplak uit deze hoekjes tussen tanden en kiezen.

Spoel na afloop je mond met mondwater, maar uiteraard met de juiste ingrediënten. Ook hier zit je goed met de effectieve, maar mondvriendelijke mondwaters van JuliBrite, Oxyfresh en RyttPro.

Voor extra mondhygiëne is het goed om je tong dagelijks te borstelen. Zeker ingeval van gevoeligheid voor amandelstenen, want de achterkant van je tong zit vlakbij je amandelen en is een welkome voedingsboden voor schadelijke bacteriën.

3. Keelinfectie

Een tijdelijke amandelsteen-bevorderende factor is een griep of keelontsteking. De lymfatische weefsels in de mond-, neus en keelholte gaan dan voluit. De keelamandelen raken daarbij zelf ook vaak ontstoken. Zelfs mensen die normaal gesproken nooit last hebben van amandelstenen, kunnen ze in zo’n periode krijgen.

In de spiegel kun je zien of je een virus- of bacterie-infectie onder de leden hebt. Zijn je amandelen alleen rood en gezwollen, dan wijst dat op een virus. Als ze behalve rood en gezwollen ook voorzien zijn van een laag witte aanslag, dan wijst dat op een bacterie. Hou altijd je dagelijkse mondhygiëne op peil, ook al voel je je misschien te ziek om je tanden te poetsen. Doe dat desnoods zittend en spoel en gorgel met een goed mondwater.

4. Droge mondklachten

Niets is er zo nadelig voor je mondgezondheid dan een tekort aan speeksel. Het heeft een hoog zuurstofgehalte, wat de natuurlijke bescherming tegen de schadelijke anaerobe bacteriën vormt. In een droge mond kunnen ze gaan woekeren, wat het evenwicht van de mondflora verstoort en leidt tot mondproblemen als cariës (gaatjes), een slechte adem en tandvleesontsteking. Speeksel neutraliseert ook de zuren in de mond en bij een gebrek eraan gebeurt dat minder. Zo draagt een droge mond op twee manieren bij aan een slechte adem en de vorming van amandelstenen.

Besteed aandacht aan droge mondklachten, ook als de oorzaak ervan niet kan worden weggenomen. Kies voor de onder 2. genoemde mondzorg-producten van JuliBrite, Oxyfresh of RyttPro. Die hebben mondvriendelijke, maar zeer effectieve formules die de mondflora ondersteunen.

Hydrateer je mondslijmvliezen in de loop van de dag met speciale producten tegen een droge mond. Zoals JuliBrite of Moist-R Moisturizing Mouth Spray, waarbij je tegen amandelstenen ook goed achterin je keel kunt sprayen. Ook Moist-R Hydrating Chewing gum en Moist-R Xylitol tablets for Dry Mouth kunnen je mond tussendoor goed hydrateren. De natuurlijke zoetstof xylitol bevordert de mondgezondheid en de frisse, koele smaak zet de speekselklieren aan tot meer speekselproductie.

5. Een vieze tong

Een tong vol met witte of gele aanslag helpt ook niet echt mee om je keelamandelen schoon te houden. Deze aanslag is een mix van speeksel, voedselresten en bacteriën. Deze bacterie-kolonie is vergelijkbaar met tandplak en zit vlak bij je amandelen. De witte aanslag zorgt voor een slechte adem en, als je er gevoelig voor bent, voor meer amandelstenen.

Om dit tegen te gaan doe je er goed aan om je tong dagelijks te reinigen. Het beste gaat dat met de effectieve tongreiniger van JuliBrite. Je borstelt je tong eerst met de bijbehorende JuliBrite Tongue Gel uit de JuliBrite Tongue Clean Kit. Deze gel bestrijdt de anaerobe bacteriën tussen je tongpapillen grondig, maar met respect voor de mondflora. De andere kant van de tongreiniger is een tongschraper, waarmee je de witte aanslag eenvoudig van je tong af schraapt.

6. De post-nasale drip

Bij neusverkoudheid, griep of allergie wordt overtollig neusslijm, voor zover het niet via je neusgaten in een zakdoek verdwijnt, afgevoerd naar de keelholte. Deze natuurlijke reactie wordt de post-nasale drip genoemd.

Het neusslijm, oftewel snot, is tijdens een infectie niet bepaald steriel. De vele bacteriën erin komen dankzij de post-nasale drip achter in je keel terecht, vlakbij je amandelen. Tijdens griep of een andere aandoening waarbij de neusslijmvliezen geïrriteerd raken, kun je je dagelijkse mondhygiëne uitbreiden naar je neus. Met een goede, natuurlijke neusspray zoals TonsilFresh Nasal Sinus Drops verminder je de hoeveelheid bacteriën via deze weg.

7. Voedingspatroon en andere leefstijl factoren

Een gezond en gevarieerd voedingspatroon is essentieel voor je mondgezondheid. Het is bekend dat vooral suiker funest is voor je gebit. Het is namelijk de voeding voor de schadelijke bacteriën in je mond. Hoe meer suikers, waarin ook koolhydraten uiteenvallen in je mond, des te meer bacteriën. Daarmee is de mondflora verstoord, wat bij kan dragen aan amandelstenen.

Ook veel zuivelproducten hebben bij sommige mensen een amandelsteen-bevorderende werking. Bovendien is melk slijm-vormend en bevat ook nog eens calcium wat amandelstenen tot echte steentjes kan vormen.

Ongezonde gewoonten als roken en een overmaat aan alcohol dragen bij aan een minder goede mondgezondheid. Net als suikerrijk voedsel verslechteren ze het evenwicht in de mondflora. Heb je last van amandelstenen, bekijk dan je voedingspatroon kritisch en stop met roken en teveel alcohol. Ook de rest van je gezondheid vaart daar wel bij, dus zoek hulp als je niet op eigen kracht kan stoppen.

Tot slot

Geen mens is hetzelfde en voorzover de combinatie van bovengenoemde factoren een rol spelen, kun je meer of minder last hebben van amandelstenen. Heb je er last van, dan is het goed om bij jezelf te checken in hoeverre deze factoren meespelen.

Neem maatregelen op de factoren die je kunt beïnvloeden en gebruik daar vooral de juiste middelen voor. Hier kun je meer lezen over de middelen om amandelstenen te verhelpen en eventueel te verwijderen.

Bronnen

National Library of Medicine: Halitosis and the tonsils: a review of management

Wikipedia: Tonsillectomie